Tarçın

Sağlık üzerinde olumlu etkisi olan birçok bitki, geleneksel tıpta önemli bir yere sahiptir. Yüzyıllardır birçok toplum tarafından kullanılan Tarçın (Cinnamomum zeylanicum) da bu bitkiler arasındadır. Geleneksel olarak artrit, ishal, alerji ve ülser tedavisinde kullanılan bu bitkinin, ekstraktı ve uçucu yağı öjenol, sinamik asit, linalool, β-karyofilen, kumarin, trans sinamil asetat ve 1.8 sineol gibi çok sayıda biyoaktif bileşik içerir. Elde edilen bu bileşiklerin kanser, aritmi, iltihap, diyabet, ateroskleroz gibi sağlık sorunlarına karşı biyoaktif özelliklere sahip olduğu bilinmektedir. Aynı zamanda ekstraktının antidiyabetik ve antioksidan özellik göstermesi bu bitkiyi bizim için oldukça değerli kılar.

Tarçın (Cinnamomum zeylanicum), Lauraceae familyasına ait bir bitkidir. Halk arasında gerçek tarçın olarak bilinen bu tarçın türü latincede Cinnamomum verum olarak da isimlendirilir. Bu ağacın kabuğu, kökleri, yaprakları yani kısacası her bir kısmı önemli biyoaktif bileşiklere sahiptir. Kabuğundan elde edilen esansiyel yağda bulunan öjenol, trans-sinnamaldehit, linalool toplam bileşimin büyük bir kısmını oluşturur. Yaklaşık 10 ila 15 metre yüksekliğe ve 50 cm’lik bir çapa ulaşabilen bu ağaç; küçük, tropikal ve herdem yeşil bir bitkidir. Genellikle kabuk kısmı tibbi açıdan kullanılmaktadır. Kabukları açık kahverengi, 0,5 mm kalınlığında, 7 ila 13 mm genişliğinde bir yapıya sahiptir. Seylan ormanlarında ve Hindistan’ın bazı güney kesimlerinde yetişir.

Cinnamomum cinsine ait yaklaşık 300 tür bulunmaktadır. Asya, Avustralya, Güney Amerika, Kuzey Amerika, Orta Amerika ve Okyanusya’nın çeşitli kısımlarında yetişen bu türlerin bazıları aromatik kabukları ile tanınır. Dünya çapında hem geleneksel tıpta hem de modern ilaç sektöründe kullanılmalarının haricinde yemek pişirmede ve esans endüstrisinde de kullanımları oldukça yaygındır. Cinnamomum zeylanicum (Cinnamomum verum), Cinnamomum cassia gibi Cinnamomum cinsine ait türlerin birçoğunun kabuk kısmından tarçın baharatı elde edilir. Cinnamomum cassia türü halk arasında Çin tarçını olarak bilinen genellikle Güney Çin’de ve Güney Doğu Asya’nın bazı kısımlarında yetişen bir türdür. Cinnamomum cinsine ait birçok türün geleneksel tıpta kas ağrılarını, soğuk algınlığını, grip semptomlarını azaltmak için kullanıldığı aynı zamanda idrar yolu enfeksiyonlarını, karın rahatsızlıklarını iyileştirmede etkili olduğu, antidiyabetik, analjezik ve nöroprotektif etkinlik gösterdiği bilinmektedir.

Tarçın baharatının kullanımı sağlığımız için oldukça önemli bir etkiye sahiptir. Kullanım miktarı abartılmadığı sürece faydalı olan tarçın kabuğunun iltihap giderici ve antioksidan etkisi olduğu bunun haricinde diyabet, damar sertliği, alzheimer gibi hastalıkların oluşmasında rol oynayan İleri Glikasyon Son Ürünleri’nin (AGE) oluşumunu önlediği bilimsel çalışmalarca ispatlanmıştır. Kullandığımız baharatın hangi tür tarçın kabuğundan elde edildiği de oldukça önemlidir. Seylan tarçını (Cinnamomum zeylanicum) daha önceden de bahsettiğimiz gibi gerçek tarçın olarak bilinir ve fiyatı en yüksek tarçın türüdür. Çin tarçını (Cinnamomum cassia), kabuk rengi üzerindeki mantar tabakasından dolayı daha koyu olan, Seylan tarçınına göre daha yüksek sinnamil aldehit içeriğine sahip dolayısıyla kan şekeri düşürücü etkisi daha yüksek ancak fiyatı daha uygun olan bir tarçın türüdür. Vietnam tarçını (Cinnamomum loureirii) ise kalitesi daha düşük, kalın kabuklu ve 1 gramında 6,8 mg civarında kumarin içeren tehlikeli bir türdür.

Yüksek kumarin alımı, kumarinin kan sulandırıcı etkisi ile kanama riskini arttırması, karaciğer hasarına sebebiyet verebilecek olması nedeniyle tehlikelidir. Seylan tarçınının 1 gramında 0,1 mg kumarin varken Çin tarçınında bu miktar 3,8 mg’ı bulur. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) 70 kg’lık bir kişinin günde en fazla 7 mg kumarin alabileceğini belirtmiştir bu sebeple Vietnam tarçını kabuğundan 1 gram tüketmek tehlikenin başlaması için yeterlidir.

Diyetisyeninizden Tavsiyeler:

⇒  Diyabet hastalarının tarçının kan şekeri düşürücü etkisine güvenip, tarçın ilave ederek tatlı tüketmeleri doğru bir davranış değildir.

⇒  Tarçın satın alırken Vietnam tarçını almamaya özen gösterilmelidir.

⇒  Tarçın alırken katıştırma riskini ortadan kaldırmak için çubuk tarçın alınmalı gerekirse evde toz edilmelidir.

⇒  Suya tarçın atıp içmek, tarçının farmakolojik etkilerinden faydalanmak için yeterli değildir. Tarçının etkisini görmek için geceden suda bekletmek veya suda kaynatmak daha doğru olur.

⇒  Tarçın kilo aldırmaz ve aromatik tadı sayesinde tatlı ihtiyacının karşılanmasına yardımcı olur. Yoğurtlara ve meyvelere eklenebilir.

Kaynaklar:

• Christiany, C., Sudrajat, S. E., & Rahayu, I. (2021). The potency of Cinnamomum zeylanicum to prevent diseases: A review. Eureka Herba Indonesia, 2(1), 49-58.
• Farooq, F., Hussain, Z., Hanief, M. I., & Fida, Z. (2023). Cinnamon (Cinnamomum zeylanicum); a brief review of the culinary spice with its potential therapeutic indications. European Journal of Biomedical and Pharmaceutical Sciences, 10(6), XX-XX.
• Sharifi-Rad, J., Dey, A., Koirala, N., Shaheen, S., El Omari, N., Salehi, B., Goloshvili, T., Silva, N. C. C., Bouyahya, A., Vitalini, S., Varoni, E. M., Martorell, M., Abdolshahi, A., Docea, A. O., Iriti, M., Calina, D., Les, F., López, V., & Caruntu, C. (2021). Cinnamomum species: Bridging phytochemistry knowledge, pharmacological properties and toxicological safety for health benefits. Frontiers in Pharmacology, 12, Article 600139.
• Yeşilada, E. Hangi tarçın güvenli? erdemyesilada.com. Erişim tarihi 7 Kasım 2024,
  https:// www.erdemyesilada.com/tr/article/desc/54119/hangi-tarcin-guvenli.html